Nữ trí thức với gia đình và sự nghiệp hiện nay

Vai trò của người phụ nữ trí thức cũng như bao người phụ nữ khác, vị thế của nữ trí thức trong gia đình được hiểu là vị trí của họ trong gia đình, được xác định bởi quyền lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ, và được thể hiện trên thực tế ở việc ra quyết định về các vấn đề liên quan đến kinh tế gia đình; chi tiêu trong gia đình; việc học hành của con cái. Trong cách nhìn nhận về trách nhiệm, nghĩa vụ của vợ và chồng đối với việc thực hiện công việc nhà, nhìn chung, có hai loại quan điểm khác nhau. Một loại cho rằng, vợ có trách nhiệm và nghĩa vụ nhiều hơn chồng, các công việc nội trợ hoàn toàn là việc của người vợ(!). Loại quan điểm khác cho rằng, vợ và chồng có trách nhiệm và nghĩa vụ như nhau đối với những công việc đó, “ai tiện thì làm”. Tuy nhiên, trên thực tế, người “tiện” hơn vẫn là phụ nữ. Trong những gia đình mà người chồng quyết định việc đi chợ, thì có đến 84,1% các bà vợ phải thực hiện công việc này, trong khi số người chồng thực hiện chỉ là 2,5%. Còn số trí thức nói rằng, trong gia đình họ, chồng là người thực hiện các công việc này, chiếm tỷ lệ rất thấp (3% - 5%). Có thể thấy, mặc dù đã có sự chia sẻ việc quyết định và thực hiện các công việc nội trợ, nhưng những việc này, chủ yếu, vẫn do người vợ đảm nhiệm. Điều đó có nghĩa, những công việc nội trợ - những việc mang tính thường xuyên và chiếm nhiều thời gian nghỉ ngơi, vẫn là một gánh nặng của phụ nữ. Với quan niệm truyền thống cho rằng, “đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”, người phụ nữ trong gia đình vẫn phải là người làm các công việc nội trợ, quán xuyến việc nhà. Đến nay, điều này vẫn không mấy thay đổi và thậm chí, về vai trò, trách nhiệm, bổn phận đối với gia đình, người nữ trí thức còn có cách nhìn nhận khắt khe hơn đối với bản thân và với phái của mình. Phần lớn giới trí thức đều quan niệm rằng, nữ trí thức không chỉ là người vợ, người mẹ, nhà giáo dục trong gia đình, mà còn là người có thể chia sẻ tâm tư tình cảm, thảo luận các vấn đề chính trị, xã hội và chuyên môn với chồng, là chỗ dựa cho chồng khi chồng gặp khó khăn trong công việc. Không chỉ có vậy, nữ trí thức lại là những người đặt yêu cầu này ở mức độ cao hơn so với các nam trí thức. Hầu hết những người được hỏi trong cuộc khảo sát nói trên, với những mức độ đồng ý khác nhau, đều khẳng định rằng, nữ trí thức muốn thành đạt trong công việc, trước hết phải làm tròn trách nhiệm với gia đình. Gần 1/3 số người được hỏi cho rằng, nữ trí thức phải là người sẵn sàng từ bỏ công danh, sự nghiệp để bảo vệ hạnh phúc gia đình và trên một nửa số người được khảo sát yêu cầu rằng, dù ở cương vị nào, trình độ học vấn ra sao, nữ trí thức vẫn phải là người thực hiện chức năng sinh con, nuôi dạy con, sẵn sàng hy sinh cho chồng, cho con. Nếu so vị thế của nữ trí thức tại cơ quan với vị thế của họ trong gia đình thì vị thế của nữ trí thức ở cơ quan cao hơn và có tương quan thuận với vị thế của họ trong gia đình. Những nữ trí thức càng có trách nhiệm thực hiện công việc, càng có uy tín trong hoạt động nghề nghiệp và càng được hưởng nhiều quyền lợi thì càng có tiếng nói quyết định trong gia đình. Nếu nữ trí thức thực hiện càng tốt những yêu cầu về trách nhiệm của mình đối với gia đình, luôn làm tròn bổn phận của người vợ, người mẹ trong gia đình, thì càng có được vị trí cao trong gia đình, càng có tiếng nói khi ra quyết định về các vấn đề liên quan đến kinh tế gia đình; đến việc chi tiêu và chuyện học hành của con cái.

Trong thời gian tới, chúng ta cần thực hiện tốt hơn nữa sự bình đẳng giới trong gia đình và nơi công sở, Hội LHPN Việt Nam các cấp cần phối hợp ban ngành liên quan tổ chức các lớp tập huấn nâng cao nhận thức về vai trò giới trong gia đình đối với cả nam trí thức và nữ trí thức. Riêng với bản thân nữ trí thức, để thực hiện tốt cả hai chức năng gia đình và xã hội, cần có ý chí, nghị lực trong học tập, rèn luyện, luôn tự nâng cao trình độ, năng lực, để biết cách tổ chức, sắp xếp cuộc sống gia đình hợp lý và khoa học, biết phân công công việc giữa các thành viên phù hợp; biết chi tiêu hợp lý; biết chăm sóc mọi người và bản thân. Phát triển hệ thống dịch vụ gia đình chuyên nghiệp (người giúp việc, nhà trẻ, mẫu giáo, cơ sở y tế thuận tiện...) nhằm tạo ra những thay đổi để nữ trí thức giảm thiểu gánh nặng của công việc gia đình, dành thời gian cho công việc chuyên môn; cải tiến chế độ bảo hiểm. Mặt khác, thực hiện tốt Luật Bình đẳng giới về chế độ cân bằng trách nhiệm của nam giới trong việc cùng chia sẻ công việc gia đình và chăm sóc con cái. Thực hiện tốt công tác tuyên truyền rộng rãi ủng hộ những tấm gương “giỏi việc nước, đảm việc nhà” đối với cả nam giới và nữ giới nhằm khắc phục định kiến về giới rằng, công việc gia đình là chỉ của phụ nữ còn công việc khoa học, lãnh đạo... được xem là lĩnh vực dành riêng cho nam giới(?). Đẩy mạnh hoạt động quản lý tại cơ quan, công sở, xây dựng chỉ tiêu đánh giá và tăng cường kiểm soát chất lượng công tác đánh giá hiệu quả công việc của nữ trí thức. Nhận thức về vai trò giới trong gia đình và trong hoạt động nghề nghiệp của nam/nữ trí thức, tự bản thân nó, hầu như không tác động đến vị thế của nữ trí thức trong gia đình và tại cơ quan, công sở. Nếu chỉ để bản thân nữ trí thức tự vươn lên bằng chính nỗ lực, hứng thú nghề nghiệp của mình, hoặc thậm chí, có cả sự góp sức của nhận thức mới về vai trò giới trong gia đình, nâng cao vị thế của nữ trí thức trong gia đình, thì cũng không cải thiện được nhiều vị thế của họ ở cơ quan. Những nhân tố thực sự quan trọng, góp phần đáng kể vào việc nâng cao vị thế của nữ trí thức ở cơ quan lại đến từ bên ngoài, chẳng hạn như việc đánh giá đúng hiệu quả làm việc của nữ trí thức hay hoạt động quản lý trong cơ quan… Kết hợp hài hòa những nhân tố từ chính bản thân nữ trí thức và các nhân tố tác động từ bên ngoài sẽ góp phần làm cho vị thế của nữ trí thức trong gia đình và tại cơ quan có những thay đổi ở mức độ cao nhất, tạo điều kiện để phụ nữ thực hiện tốt vai trò người công dân, người lao động, người mẹ, người thầy đầu tiên của con người.